Dokumentacja medyczna a zawieszenie wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty

Ustawodawca w art. 30a ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 849, dalej: u.p.p.) uregulował zasady przekazywania dokumentacji medycznej w przypadku zaprzestania wykonywania działalności przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych. Zasadnicze zmiany w treści tego przepisu zostały wprowadzone w dniu 11 maja 2017 r. wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 836).

Powołany przepis dotyczy m.in. lekarza wykonującego zawód w ramach działalności leczniczej jako praktykę zawodową tj. w formie:

1. jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka lekarska, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład lub indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład,
2. spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka lekarska

(agr. z art. 3 ust. 1 pkt 5 u.p.p. w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 5 i art. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 295 z późn. zm., dalej: u.d.l.).

Zasadą przyjętą w u.p.p. jest, że dokumentację medyczną podmiotu zaprzestającego wykonywania działalności leczniczej przejmuje podmiot, który przejął jego zadania (art. 30a ust. 2 u.p.p.). Podstawą następstwa prawnego może tu być różnorodna np. czynność prawna polegająca na sprzedaży przedsiębiorstwa. Ustawodawca dostrzegając, że sukcesja nie zawsze będzie możliwa przewidział wypadki, kiedy to podmiotem przejmującym nie jest następca prawny podmiotu przekazującego. I tak za przechowanie i udostępnianie dokumentacji medycznej staje się odpowiedzialny:

1. podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, z którym podmiot zaprzestający wykonywania działalności leczniczej zawarł umowę o przechowywanie dokumentacji medycznej (art. 30a ust. 1 pkt 2 u.p.p.);
2. właściwa okręgowa izba lekarska w przypadku śmierci lekarza wykonującego praktykę zawodową w rozumieniu art. 5 u.d.l. (art. 30a ust. 1 pkt 3 u.p.p.).

Okręgowa izba lekarska może przejąć dokumentację medyczną tylko w jednej sytuacji – po śmierci lekarza wykonującego działalność leczniczą. Ma to swoje uzasadnienie w tym, że nie zawsze spadkobiercami mogą okazać się osoby uprawnione do dysponowania dokumentacją medyczną zmarłego. Przepis art. 30a ust. 3 pkt 3 u.p.p. nie obejmuje swoją dyspozycją przypadku wykreślenia praktyki zawodowej z rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą bądź też zastosowania w postępowaniu przygotowawczym środka zapobiegawczego w postaci zakazu wykonywania indywidualnej praktyki lekarskiej.

Szczególny tryb postępowania z dokumentacją medyczną podmiotu wykonującego działalność leczniczą podlegającego wykreśleniu z rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą przewiduje się w art. 30a ust. 4 i 5 u.p.p. Wówczas to, w przypadku braku umowy o przechowywanie dokumentacji medycznej okręgowa rada lekarska właściwa dla miejsca prowadzenia praktyki zawodowej przez lekarza określa sposób postępowania z dokumentacją medyczną kosztami obciążając podmiot, którego dokumentacja ma zostać przejęta. Jedną z okoliczności uzasadniających wykreślenie z rejestru na podstawie art. 108 ust. 2 pkt 2 u.d.l. jest wydanie prawomocnego orzeczenia zakazującego podmiotowi wykonującemu działalność leczniczą wykonywania działalności objętej wpisem do rejestru. Należy jednak zgłosić wątpliwości odnośnie do tego, czy przez prawomocne orzeczenie, o którym mowa ww. przepisie należy rozumieć postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego. O zakazie wykonywania określonej działalności stanowi bowiem art. 41 § 2 k.k., natomiast w art. 276 k.p.k. mowa jest o powstrzymaniu się od określonej działalności lub o zakazie wykonywania zawodu. Tu może wchodzić w grę art. 18 ust. 1 pkt 2 lit. c) u.d.l. wskazujący zastosowanie środka zapobiegawczego, o którym mowa w art. 276 k.p.k. jako jeden z warunków zakazujących wykonywania działalności leczniczej przez lekarza. Jest to jednakże podstawa do odmowy wpisu do rejestru (art. 108 ust. 1 pkt 3 u.d.l.) nie zaś podstawa wykreślenia wpisanego podmiotu.

Trzeba też podnieść, że ze względu na szczególny charakter danych oraz informacji zawartych w dokumentacji medycznej, a także czas przez jaki należy ją przechowywać (20 lat) dla zapewnienia poufności, kompletności i wiarygodności tych danych, w tym zabezpieczenia przed nielegalnym obrotem podmiot przechowujący dokumentację medyczną musi zapewnić odpowiednie warunki zabezpieczające przed jej utratą, zniszczeniem, dostępem osób nieuprawnionych, a jednocześnie umożliwiających podmiotom uprawnionym dostęp do niej bez zbędnej zwłoki. Jednym z istotnych elementów działalności takiego podmiotu byłoby udostępnianie dokumentacji medycznej, na takich samych zasadach, jak podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych przed zakończeniem działalności. Wiąże się to między innymi ze sporządzaniem kopii lub odpisów, a także wyciągów z dokumentacji.

Przechowywanie dokumentacji medycznej pacjentów musi mieć zatem wyraźną podstawę prawną, aby nie doszło do naruszenia zasad przetwarzania danych wrażliwych, do których należą dane o stanie zdrowia wyrażone w art. 9 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE. L. z 2016 r. Nr 119, str. 1 z późn. zm.). W przypadku zastosowania art. 30a u.p.p. podstawę do przetwarzania danych stanowi art. 24 u.p.p. w zw. z art. 30a ust. 13 u.p.p.

Biorąc powyższe pod rozwagę, poszukując dalszych uprawnionych do przechowywania dokumentacji medycznej koniecznym jest zbadanie kto jest właścicielem dokumentacji medycznej pacjent czy podmiot, który tę dokumentację wytworzył? Nie sposób przejąć tu cywilistycznego rozumienia własności, ale zasadnym jest przyjęcie drugiego rozwiązania. To bowiem lekarz wykonujący działalność leczniczą, a nie pacjent, jest autorem dokumentacji, choć pacjent jest jej podmiotem. Pacjentowi przyznaje się natomiast wiele uprawnień związanych z dostępem do dokumentacji medycznej i żądaniem należytej ochrony jego danych medycznych. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w przepisach u.p.p. prowadzenie, przechowywanie lub udostępnianie dokumentacji medycznej powierza się podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych przez który należy rozumieć m.in. wpisanego do odpowiedniego rejestru lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską (arg. z art. 3 ust. 1 pkt 5 oraz art. 24, 26 i 29 u.p.p. w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 2 oraz art. 5 u.d.l.). Jednakże w przypadku, gdy lekarza nie może wykonywać zawodu niezasadnym jest powierzanie mu przechowywania i udostępniania dokumentacji medycznej.

W takiej sytuacji wydaje się zasadnym sięgnięcie po przepis art. 30a ust. 7 u.p.p. zgodnie z którym w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za przechowywanie dokumentacji medycznej po zaprzestaniu wykonywania działalności leczniczej, za przechowywanie dokumentacji medycznej odpowiada wojewoda.