Rewolucja w przedawnieniu przestępstw i przestępstw skarbowych - skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r. (sygn. akt P 12/22)

Niedawny wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r. (sygn. akt P 12/22) uznający za niezgodny z Konstytucją RP art. 15zzr1 tzw. ustawy covidowej istotnie zmienia zasady obliczania terminów przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Orzeczenie to oddziałuje na zakończone jak i toczące się postępowania karne.

Co regulował art. 15zzr1 ustawy covidowej?

Przepis ten obowiązywał od 21 czerwca 2021 r. do 1 października 2023 r. Przewidywał zawieszenie biegu terminu przedawnienia przestępstw oraz przestępstw skarbowych. Dzięki niemu przedawnienie nie biegło w okresie od 14 marca 2020 r. do 1 października 2023 r.

Jakie były procesowe konsekwencje obowiązywania tego przepisu?

Przepis ten pozwalał na prowadzenie postępowań o czyny, których okres przedawnienia upłynąłby pomiędzy 14 marca 2020 r. a 1 października 2023 r. Mogły być w tym czasie prowadzone dochodzenia, śledztwa, były wnoszone akty oskarżenia, a sądy I lub II instancji wydawały wyroki. Bez tego przepisu postępowania te byłyby umorzone.

Jakie czyny objęte były działaniem przepisu 15zzr1 ustawy covidowej?

Były to przestępstwa i przestępstwa skarbowe, które mogły być popełnione w latach 2010-2013, ale nie tylko. Czasookres może być inny albowiem wszystko zależy od kwalifikacji prawnej czynu, jak też od zdarzeń procesowych lub zmian legislacyjnych, które mogą mieć wpływ na obliczanie biegu terminu przedawnienia.

Co można zrobić, jeżeli postępowanie zakończyło się prawomocnym wyrokiem?

Prawomocnie zakończone postępowanie karne może być wznowione. Jeżeli w okresie od 14 marca 2020 r. do 1 października 2023 r. zapadł prawomocny wyrok a czyn nie uległ przedawnieniu z uwagi na działanie art. 15zzr1 ustawy covidowej, wówczas zastosowanie znajdzie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r. Może ono bowiem stanowić samodzielną podstawę do wznowienia postępowania i w konsekwencji jego umorzenia z uwagi na przedawnienie.

Jak wznowić postępowanie?

Niezbędny jest do tego wniosek o wznowienie postępowania, który może złożyć oskarżony (skazany). Nie może jednak zrobić tego samodzielnie. W tym wypadku obowiązuje bowiem tzw. przymus adwokacko-radcowski. Oznacza to, że wniosek musi być sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego. Postępowanie może być też, w wypadkach wskazanych w ustawie, wznowione z urzędu.

Czy dopuszczalne jest wznowienie postepowania w przypadku wykonania kary lub zatarcia skazania?

Tak w przypadku wykonania kary lub zatarcia skazania dopuszczalne jest złożenie wniosku o wznowienie postępowania. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r. może znaleźć zastosowanie także do takich przypadków (np. w przypadku skazania na karę grzywny i jej wykonania).

Czy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r. będzie miał zastosowanie do toczącego się postępowania?

Tak. Postępowanie z uwagi na zaistnienie przeszkody procesowej w postaci upływu terminu przedawnienia powinno zostać umorzone niezależnie od etapu na jakim się znajduje.

Powyższe informacje nie przedstawiają wszystkich możliwych sytuacji prawnych. Każda bowiem sprawa wymaga pogłębionej analizy. Jeżeli masz pytania, wątpliwości zapraszam do kontaktu. 

Link do wyroku: https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art/12536-wstrz...